O edycji cyfrowej

Podstawą edycji jest pamiętnik Marii Jadwigi Strumff, który został przekazany przez jej wnuka i spadkobiercę Tadeusza Strumffa do zbiorów Muzeum Woli w Warszawie. Dokument ten przechowywany jest pod sygnaturą MHW A/II/456/1–2. Składają się na niego dwa zeszyty:

• zeszyt pierwszy: “Spostrzeżenia nad ludźmi w końcu czwartego roku mej praktyki, czyli poznania ludzi”
• zeszyt drugi: „Badanie życia i ludzi”

Tekst zawiera wspomnienia z różnych lat: autorka wpisała na przedostatniej stronie drugiego zeszytu trzy daty roczne: 1894, 1904 i 1908. Trudno powiedzieć, co mogą oznaczać, ale możemy podejrzewać, że są to momenty przełomowe w jej życiu. Zeszyty prawdopodobnie zostały napisane w odstępstwach czasowych. Jednak wszystko wskazuje na to, że Strumff notowała swe wspomnienia w latach 1894–1910. Trudno określić to precyzyjnie, jedyne wskazówki daje informacja o najmłodszym synu Tadeuszu, który „w wieku 21 lat nie zna ojca”. Wiadomo, że urodził się on w 1887 roku. 94 Wskazuje to na 1908 rok. Jednakże Jadwiga Strumff wspomina proces sądowy Janiny Borowskiej, więc na pewno pamiętnik musiał powstać w 1910 roku lub nieco później. W niniejszej edycji podano w całości tekst rękopisu z dwóch zeszytów.

Zeszyt pierwszy nie ma okładki tytułowej, liczy 20 stron. Rękopis zapisany dwustronnie, zawiera skreślenia i adnotacje, które dodała autorka lub członkowie jej rodziny. Na ciemnoniebieskiej okładce końcowej widnieje firmowy nadruk: Fabryka najlepszych kajetów „RENOME” w Warszawie Cena 10 kop. Numerację stronom nadała osoba, która czytała ten rękopis (czarnym i zielonym kolorem). Dokument zawiera różnego rodzaju oznaczenia (podkreślenia, „kreski” pionowe, „kropki”, „kółka”, „krzyżyki” w wielu kolorach: zielonym, różowym, czarnym, granatowym, czerwonym), które zazwyczaj sugerowały problemy z odczytaniem tekstu lub oznaczały miejsca wywołujące jakąś emocjonalną reakcję. Niekiedy autor notował na rękopisie słowa, które udało mu się „rozszyfrować”.

Zeszyt drugi liczy 70 stron. Okładka tytułowa jest w kolorze ciemnopomarańczowym. Rękopis wspomnień obejmuje 61 stron (kolejne 7 to notatki dotyczące zakupów i wydatków). Na ostatniej stronie widnieje notatka z tłumaczeniem francuskiego zwrotu – napisana innym charakterem pisma, prawdopodobnie przez wnuka autorki. Na końcowej okładce nadruk: „FABRYKA najlepszych kajetów I. PARYZERBERG w Warszawie. Cena 5 kop. 1 gatunek”. Osoba czytająca rękopis nadała numerację od strony 21 zielonym kolorem. Strony zostały zapisane obustronnie. Dodano podobne oznaczenia nie pochodzące od autorki i propozycje „odczytania” niektórych słów.

Zgodnie z założeniami edycji dokumentacyjnych przyjętych przez serię Archiwum Kobiet, również w tej edycji cyfrowej tekst źródłowy pamiętnika Strumff podano w oryginalnym brzmieniu, bez żadnych ingerencji redaktorskich czy korektorskich, bez modernizacji pisowni, zachowując oryginalną ortografię, interpunkcję, składnię, archaiczne formy i liczne opuszczenia znaków diakrytycznych.

• Nazwy własne typu „w Wiesbadenie” pozostawiono bez zmian.
• Zachowano oryginalny zapis pisowni łącznej i rozdzielnej, niezgodny ze współczesnymi zasadami: „przedemną, tembardziej, ktoby, niema”.
• Zachowano wszystkie archaizmy, dawną grafię, zapis nosówek i dawnych końcówek deklinacyjnych, na przykład: „samaistnego, klijentella, rassy, massaż, historye, materjalnie, spudnica, tłomaczyłam, doktór, zmięszała się, francuzka, próźb, zpecjaliści, kłopotliwem, temi, głupiemi”.
• Zachowano wszelkie niekonsekwencje w zapisie, jak: „rossyanki” lub „rosyanki” oraz „przytem”, „poł świat”, „60letni” (czasami pisownia łączna, czasami rozdzielna).
• Wyrażenia w językach obcych zapisane przez autorkę niepoprawnie lub fonetycznie, wyjaśniono w przypisach i poprawiono błędy gramatyczne lub w akcentach.
• Zachowano oryginalny zapis skrótu „rs”.
• W przypisach rozwinięto skróty utrudniające zrozumienie tekstu – w nazwach ulic Świętojańska i Marszałkowska.
• Odwzorowano autorski podział tekstu na kolejne akapity i zastosowane wcięcia, wraz ze wszelkimi niekonsekwencjami w tym zakresie.
• Wyrazy lub fragmenty nieodczytane oznaczono symbolem […].
• Masażystka zapisywała literę „ż” w różnych wariantach – ze znakami diakrytycznymi jako „ź” lub z „kreseczką” skierowaną bardziej w lewo. Sposób zapisywania tej litery wynikał jednak z jej „zamaszystego” charakteru pisma (w podobny sposób zapisywała zresztą nawet czasami literę „i”, a nawet kropkę na końcu zdania). Nie różnicowano w tekście tych wszystkich wariantów „ż”. W transkrypcji zapisano tylko literę „ż”.
• Maria Jadwiga Strumff zapisywała też czasami zwykłe „e”, a czasami „e” z charakterystyczną „kreseczką” na górze. W transkrypcji zapisano tylko literę „e”.
• Myślniki i dywizy na końcu wersu są czasami wyraźne, ale często też autorka nawet „przedłuża” w podobny sposób kropkę, więc to nie zawsze jest jednoznaczne.
• Dodano przypisy z wytłumaczeniem wyrażeń obcojęzycznych, uzupełnieniem szczegółów biograficznych i informacji niezbędnych do zrozumienia tekstu.
• Podgląd oryginalnego wyglądu poszczególnych stron rękopisu (w części “Czytaj tekst”, zawierającej naukową edycję cyfrową rękopisu w standardzie TEI) pozwala dodatkowo rozpoznać zmiany wprowadzone przez autorkę (skreślenia, dopiski) oraz adnotacje dodane przez jej wnuka (lub też innych członków rodziny).

Niniejsza edycja cyfrowa oferuje dwie możliwości lektury tekstu Pamiętnika.

CZYTAJ TEKST to naukowa edycja cyfrowa zawierająca transkrypcję rękopisów wraz z równoległym widokiem oryginalnego wyglądu poszczególnych stron. Tekst został opracowany zgodnie ze standardem TEI ( pliki TEI XML ).
Faksymile są dostarczane przy użyciu serwera obrazów Cantaloupe zgodnie ze standardem IIIF. Pliki XML transkrypcji są zapisywane w bezpłatnej bazie danych XML eXist-DB. Część prezentacyjna transkrypcji wraz z rękopisem bazuje na oprogramowaniu TEI Publisher, która została dostosowana do potrzeb projektu.

ODKRYWAJ KONTEKSTY to warstwowa edycja krytyczna, rozszerzająca transkrypcję tekstu źródłowego o kontekst historyczno-społeczny oraz interpretacyjny. Pozwala czytać tekst pod kątem wybranych kluczy interpretacyjnych (HISTORIA RODZINNA, PACJENTKI, HISTORIE MIŁOSNE, ŻYCIE WEWNĘTRZNE) oraz kategorii tematycznych (KANONY URODY, OBYCZAJOWOŚĆ, SEKSUALNOŚĆ, REALIA) wraz z komentarzami kontekstowymi.
Na potrzeby prezentacji tej warstwy edycji cyfrowej stworzono od podstaw i zaimplementowano rozwiązania programistyczne mające na celu interaktywne, wieloaspektowe i wizualne wiązanie warstw znaczeń i treści dodatkowych.